جاکتابی

شعرهایی در گوشه‌ی «داد»

*اگر به سیر محتوایی شعر فارسی دقت کنیم، در آغاز بیشتر به شعرهایی با مضامین عاشقانه (مانند سعدی) و حکیمانه و عارفانه (بیدل و حافظ) و یا حماسی (فردوسی) بر می‌خوریم. اما اگر به کاوش ادامه دهیم تا شعرهایی با درون‌مایه انتقاد و اعتراض پیدا کنیم، کار بسیار مشکل می‌شود. البته در شعر حافظ در لابه‌لای ادبیات عاشقانه و عارفانه، شعرهایی از جنس اعتراض هست. مثل آن‌جا که می‌گوید:

همای گو مفکن سایه شرف هرگز
بر آن دیار که طوطی کم از زَغَن باشد

یا بخش قابل توجهی از شعر حافظ اعتراض به مردمی است که ریا و نفاق را تشخیص نمی‌دهند:

می خور که رند و حافظ و مُفتی و مُحتسب
چون نیک بنگری، همه تزویر می‌کنند

ولی به هر حال باید توجه داشته باشیم که این ابیات در لفافه و پنهان، در میان اشعار حافظ دیده می‌شود.

به راستی چرا میراث شعر کهنِ ما در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی و به صورت خاص‌تر شعرِ اعتراض، چنین لاغر و کم‌بنیه است؟
«محمدکاظم کاظمی» شاعر و پژوهش‌گرِ معاصر، در جواب این سوال در مقدمه کتاب«دادخواست» چنین پاسخ می‌دهد: «این‌قدر می‌توان گفت که به نظر می‌رسد استبداد سیاسی و رکود فکری حاکم بر جامعه، در این میان سهم تمام داشته است. برافتادن معتزلیانِ خردگرا، محرومیتِ شیعیان عدالت‌طلب، سرکوب شدنِ قِرمَطیانِ ستیزه‌جو و در مقابل، حاکمیت یافتنِ جبرگرایی و عرفانِ منفعل و دین‌داریِ سراسر عبادی، لاجرم جامعه را به آن‌جا می‌کشاند که“با خدادادگان ستیزه مکن/که خدا داده را خدا داده” را بیش از “با سنگ‌دلانِ شعله‌خو، سختی کن” دوست می‌داشت...»

*«دادخواست» نام مجموعه ۱۰۰شعر اعتراض است که «امید مهدی‌نژاد» و «محمدمهدی سیار» از میان اشعار ۷۷شاعر معاصر، گزینش و انتخاب کرده‌اند. اگرچه شاید جای خالی بعضی شعرها در این مجموعه دیده شود، ولی بی‌شک تک تکِ اشعار موجود در این دفتر، وجود هر انسانی را سرشار از احساس می‌کند. اما نه احساسِ گل و بلبلی! احساس خشم و شرم. خشم از آنانی که به فکر بالا بردنِ برج‌های‌شان هستند بی‌آنکه به خانه ویران همسایه بیاندیشند و شرم از خودمان که بی‌تفاوت در مقابل این فاصله‌ها نشسته‌ایم. احساس حزن و اندوه نسبت به جامعه‌ای که گرفتار روزمرگی شده و سر از لاکِ تکرار بیرون نمی‌آورد. برخی از اشعار این مجموعه اعتراض به فراموشیِ آرمان‌ها و مردمِ آرمانی است.

این مجموعه که به تازگی توسط نشر سپیده‌باوران منتشر شده، ظرف مدت کوتاهی به چاپِ سوم خود رسیده است.

*اگرچه انتخابِ بهترین شعر در این مجموعه که بِه‌گزیده‌ای از شاعران معاصر است، سخت می‌نماید، اما از این میان شعری زیبا و کوتاه انتخاب کرده‌ایم تا در این ستونِ تنگ خفه نشود! شعری از «مسلم محبی» به نام «داستان». باشد که مقبول طبع مردمِ صاحب‌نظر شود:

وقتی دوباره پر شده از بُت، جهان‌مان
شرک است، ذکر نام خدا بر لبان‌مان
اهیرمنانه باعث شرم خدا شدیم
گم باد از صحیفه عالم، نشان‌مان
نفرین به ما! به خاطر یک لقمه بیش‌تر
وا شد به سوی هر کس و ناکس دهان‌مان
تیر و کمان به دست گرفتیم تا مباد
غرق پرنده‌ها بشود آسمان‌مان
در فکر طرح وسوسه سیب دیگری است
شیطان، همو که جا زده خود را میان‌مان
...وقت حضور توست، مخواه ای آخرین امید!
بی‌قهرمان تمام شود داستان‌مان

مشخصات کتاب:

عنوان: دادخواست - ۱۰۰ شعر اعتراض

به کوشش: امید مهدی‌نژاد - محمدمهدی سیار

ناشر: سپیده‌باوران

تعداد صفحه: ۲۳۱

قیمت: ۸۰۰۰تومان

قطع: رقعی