جاکتابی

یک روایت مدرن از یک روایت مدرن!

۱. سال ۱۳۸۵ از سوی انتشارات فرزان کتابی منتشر شد با عنوان «حافظ به روایت عباس کیارستمی».
۲. این کتاب شامل ۶۴۷مصرع (نیم‌بیت) است که کیارستمی از میان ۵۰۰ غزل (تقریبا) حافظ برگزیده و در ۱۸فصل گنجانده.
۳. فصل‌هایی با نام‌های: «عشق و شباب»، «در مدحت معشوق»، «تمنای وصال»، «نسیم بهشت»، «در رفتن جان از بدن» و...
۴. اتفاق دیگر در این کتاب شکسته شدن یک مصرع در چند سطر بود که شاید بتوان اسمش را یک روایت مدرن گذاشت. چنان‌که خود او در صفحه نخستین کتابش از «ژ.ن آرتور رمبو» به صورت یک تک‌جمله نقل کرده که: «باید مطلقا مدرن بود.»!
۵. همان‌گونه که عباس کیارستمیِ کارگردان و عکاس، طرفداران خودش را دارد، حضرت حافظ نیز پس از گذشت قرن‌ها بر طرفداران خود افزوده و شکی نیست که سینه‌چاکانش از لحاظ کمیت و کیفیت بر طرفداران کیارستمی بچربد!
۶. انصافا همیشه قرار دادن نام خود در کنار بزرگی چون حافظ دل شیر و ایضا جگر مضاف می‌طلبیده!
۷. پس در این میان جنگی درگرفت و طرفداران حضرت حافظ به اعتراض برخواستند که چرا یک کارگردان به خود اجازه چنین گزینشی داده!
۸. و طرفداران کیارستمی شاید چنین گفته باشند که: «چون دلش خواسته!» اما آن‌چه که عده‌ای بر سکوت آغاز انتشار کتاب نام نهادند «توطئه سکوت» بود. چراکه از نظر ایشان باید این کتاب از همان نخست بلوایی به راه می‌انداخت!

۹. دور از انصاف است اگر بخواهیم حق انتخاب و انتشار گزیده-شعرها را از کسی سلب کنیم؛ چراکه هرکسی حق دارد فراخور حال خود دست به انتخاب شعرهایی از یک شاعر –حتی حافظ- بزند. اتفاقا بی‌راه نیست اگر بگوییم که انتشار این گزیده‌ها ممکن است خدمتی به ادبیات باشد، چراکه باعث یادآوری و توجه بیش‌تر به ادبیات می‌شود.
۱۰. هرکسی که با حافظ انسی داشته باشد حتما برای خودش اشعار و ابیاتی را جدا کرده و یا علامت زده، پس جای گلایه نیست. این مضمون پاسخ کیارستمی به انتقاد مخالفان خود بود و بی‌راه هم نگفته.
۱۱. اما آن‌چه که به نظر نویسنده جاکتابی جای تامل دارد این است که گویا آقای کارگردان غیر از رویکرد مدرنش، نگاه شیئی به شعر حافظ داشته و این ناروا است. چنان‌که می‌دانیم کوچک‌ترین بخش زنده غزل «بیت» است که می‌توان بدون توجه به دیگر ابیات از آن استفاده نمود. چنان‌که در مثنوی و قصیده کم‌تر چنین است. اما جناب کیارستمی با شکستن ابیات و حتی مصرع‌ها، اگر نگوییم جان را از شعر حافظ گرفته آن را لااقل نیمه‌جان کرده!
۱۲. البته شاید این نوع گزینش نیم‌بیتی از شعر حافظ به جهان‌بینی و زاویه دید گزیننده ارتباط مستقیم داشته باشد.
۱۳. ناگفته نماند که روح مینی‌مالیسم در این زمانه فراگیر شده و این موضوع در استقبال از گزینش آقای کارگردان بی‌تاثیر نبوده.
۱۴. آقای کیارستمی بعدتر چنین کاری را با شعر سعدی نیز انجام می‌دهد.
۱۵. در پایان این سوال که آیا اگر شخص دیگری غیر از آقای کیارستمی دست به چنین کاری می‌زد، حتی با کیفیتی بالاتر، تا این اندازه مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار می‌گرفت؟!

پی‌نوشت:

این کتاب تا کنون پایش به کتاب آفتاب باز نشده!